چطور از خوابگاه غیرمجاز شکایت کنیم؟

زندگی در خوابگاه، به‌ویژه برای دانشجویان شهرستانی، یکی از مهم‌ترین بخش‌های دوران تحصیل است. با این حال، همه‌ی خوابگاه‌ها قانونی و مجاز نیستند. در سال‌های اخیر تعداد قابل‌توجهی از خوابگاه‌های غیرمجاز در شهرهای دانشگاهی راه افتاده‌اند که بدون مجوز وزارت علوم یا سایر نهادهای ذی‌ربط، اقدام به اجاره اتاق به دانشجویان می‌کنند.
اقامت در چنین مکان‌هایی ممکن است در ابتدا ساده و بی‌دردسر به نظر برسد، اما در عمل می‌تواند مشکلات جدی ایجاد کند؛ از نبود امنیت و نظارت گرفته تا کلاهبرداری، سوء‌رفتار مدیر خوابگاه یا حتی خطرات جانی.
در این مقاله، به‌صورت گام‌به‌گام توضیح داده‌ایم که چگونه می‌توانید از یک خوابگاه غیرمجاز شکایت کنید، مراحل قانونی آن چیست و چه نهادهایی مسئول رسیدگی هستند.

خوابگاه غیرمجاز دقیقاً چیست؟

خوابگاه غیرمجاز به اقامتگاهی گفته می‌شود که بدون دریافت مجوز رسمی از مراجع ذی‌صلاح مانند وزارت علوم، تحقیقات و فناوری، سازمان میراث فرهنگی یا اتحادیه مهمان‌پذیران، اقدام به اسکان دانشجویان یا سایر افراد می‌کند. این نوع خوابگاه‌ها معمولاً خارج از نظارت قانونی فعالیت دارند و هیچ‌گونه پروانه بهره‌برداری، بیمه، استاندارد ایمنی یا بازرسی بهداشتی معتبر ندارند.

در نگاه اول، خوابگاه‌های غیرمجاز ممکن است برای دانشجویان جذاب به نظر برسند، چون اجاره‌ پایین‌تری دارند و در برخی موارد محدودیت‌های رسمی خوابگاه‌های دانشگاهی را اعمال نمی‌کنند. اما در واقع، نبود نظارت رسمی می‌تواند باعث بروز مشکلات جدی شود؛ از ناامنی محیط گرفته تا رفتار نامناسب مدیر، دریافت هزینه‌های اضافی، یا حتی کلاهبرداری در زمان بازگشت ودیعه.

بسیاری از این خوابگاه‌ها در آپارتمان‌های مسکونی یا خانه‌های قدیمی فعالیت می‌کنند و هیچ استانداردی از نظر ظرفیت، تفکیک جنسیتی، ایمنی در برابر آتش‌سوزی یا شرایط بهداشتی ندارند. در برخی موارد، صاحبان این اماکن حتی از دانشجویان قرارداد کتبی نمی‌گیرند تا در صورت بروز مشکل، امکان پیگیری حقوقی برای ساکنان وجود نداشته باشد.

به همین دلیل، وزارت علوم و پلیس اماکن بارها اعلام کرده‌اند که اقامت در خوابگاه‌های غیرمجاز خطرناک و غیرقانونی است و دانشجویان باید فقط از خوابگاه‌هایی استفاده کنند که دارای مجوز رسمی و ثبت‌شده در سامانه‌ی خوابگاه‌های دانشجویی هستند. تشخیص این مراکز از طریق استعلام از دانشگاه یا سایت سازمان امور دانشجویان به‌راحتی امکان‌پذیر است.

چرا باید از خوابگاه غیرمجاز شکایت کرد؟

شکایت از خوابگاه‌های غیرمجاز فقط یک اقدام فردی برای رفع مشکل شخصی نیست، بلکه حرکتی برای حفظ حقوق دانشجویان و ارتقای امنیت فضای خوابگاهی کشور محسوب می‌شود. فعالیت خوابگاه‌های فاقد مجوز، علاوه بر آنکه غیرقانونی است، مستقیماً سلامت، امنیت و آسایش دانشجویان را تهدید می‌کند.

در چنین مکان‌هایی معمولاً هیچ‌گونه نظارت رسمی از سوی وزارت علوم یا نهادهای بازرسی انجام نمی‌شود. نتیجه‌ی این بی‌نظارتی، بروز مشکلات جدی است؛ از دریافت اجاره‌های غیرمنصفانه گرفته تا نبود امکانات ایمنی و بهداشتی، رفتار غیرحرفه‌ای مدیران، قطع ناگهانی خدمات یا حتی کلاهبرداری در بازگرداندن ودیعه‌ها. در برخی موارد نیز دیده شده است که خوابگاه‌های غیرمجاز به محل اسکان افراد غیردانشجو یا حتی فعالیت‌های غیرقانونی تبدیل شده‌اند که امنیت سایر ساکنان را در معرض خطر قرار می‌دهد.

شکایت قانونی از چنین مراکزی باعث می‌شود تا نهادهای مسئول مانند وزارت علوم، پلیس اماکن و اداره تعزیرات بتوانند بازرسی انجام دهند، خوابگاه‌های غیرمجاز را شناسایی و در صورت لزوم پلمب کنند. این روند از تکرار تخلفات جلوگیری می‌کند و موجب می‌شود دانشجویان در محیطی امن‌تر و قانون‌مندتر زندگی کنند.

از طرفی، ثبت شکایت به دانشگاه‌ها و مراجع رسمی نشان می‌دهد که دانشجویان نسبت به حقوق خود آگاه‌اند و اجازه نمی‌دهند افراد سودجو از نیاز به مسکن سوء‌استفاده کنند. به همین دلیل، پیگیری قانونی تخلفات خوابگاه‌های غیرمجاز نه تنها برای حل مشکلات فعلی، بلکه برای پیشگیری از آسیب‌های آینده و حمایت از جامعه‌ی دانشجویی ضروری است.

مراحل قانونی شکایت از خوابگاه غیرمجاز

اگر در خوابگاه غیرمجاز اقامت دارید یا با تخلفی از سوی مدیر آن مواجه شده‌اید، بهترین کار این است که موضوع را از مسیر قانونی پیگیری کنید. شکایت مستند و رسمی باعث می‌شود نهادهای نظارتی بتوانند با متخلفان برخورد کنند و از تکرار چنین مواردی جلوگیری شود. روند قانونی شکایت معمولاً شامل چند مرحله مشخص است:

1. جمع‌آوری مدارک و مستندات

در اولین قدم، تمام شواهد مربوط به تخلف را جمع‌آوری کنید. این شواهد می‌تواند شامل رسیدهای پرداخت، قرارداد دستی، پیام‌ها یا چت‌های مربوط به اجاره، عکس از ساختمان و تابلو خوابگاه، و شهادت سایر ساکنان باشد. هرچه مدارک دقیق‌تر و قابل استنادتر باشند، احتمال رسیدگی سریع‌تر افزایش می‌یابد.

2. مراجعه به واحد رفاه دانشجویی دانشگاه

اگر دانشجو هستید، ابتدا موضوع را به اداره‌ی امور خوابگاه‌ها یا واحد رفاه دانشجویی دانشگاه خود اطلاع دهید. این واحد وظیفه دارد گزارش را بررسی کرده و در صورت تأیید تخلف، آن را به وزارت علوم یا پلیس اماکن ارجاع دهد.

۳. ثبت شکایت در سامانه وزارت علوم

در گام بعد، از طریق پورتال رسمی سازمان امور دانشجویان به نشانی saorg.ir  می‌توانید شکایت خود را ثبت کنید. با وارد کردن مشخصات خوابگاه و مدارک، پرونده در نوبت بررسی قرار می‌گیرد و نتیجه از طریق پیامک اطلاع داده می‌شود.

۴. تماس با پلیس اماکن یا سامانه ۱۱۰

اگر خوابگاه مورد نظر تهدیدآمیز است یا موارد امنیتی در آن مشاهده می‌شود، فوراً با پلیس ۱۱۰ تماس بگیرید و درخواست ارجاع به پلیس اماکن کنید. این نهاد اختیار قانونی برای پلمب واحدهای غیرمجاز را دارد.

۵. پیگیری از طریق اتحادیه یا سامانه ۱۲۴ وزارت صمت

در موارد مالی یا کلاهبرداری، می‌توانید با سامانه ۱۲۴ تماس بگیرید تا تخلف به اداره تعزیرات ارجاع شود. اتحادیه مهمان‌پذیران نیز مرجع رسیدگی به خوابگاه‌های خصوصی و پانسیون‌های غیرمجاز است.

شکایت از طریق اتحادیه یا اداره اماکن استان

اگر خوابگاهی که در آن اقامت دارید، وابسته به دانشگاه نیست و به‌صورت خصوصی یا به شکل پانسیون فعالیت می‌کند، مسیر قانونی پیگیری کمی متفاوت است. در این موارد، مسئولیت نظارت بر چنین اماکنی بر عهده‌ی اتحادیه هتل‌ها و مهمان‌پذیران هر استان و همچنین اداره نظارت بر اماکن عمومی نیروی انتظامی است.

در واقع، هر خوابگاه یا پانسیون خصوصی موظف است پیش از آغاز فعالیت، از اتحادیه مربوطه مجوز رسمی دریافت کند و کد صنفی داشته باشد. در صورت نداشتن این مجوز، فعالیت آن غیرقانونی محسوب می‌شود و قابل پیگرد است. اگر متوجه شدید خوابگاهی که در آن ساکنید فاقد پروانه‌ی فعالیت است یا تخلفاتی مانند دریافت وجه اضافی، شرایط غیربهداشتی، حضور افراد نامرتبط یا نداشتن امنیت دارد، می‌توانید به‌صورت مستقیم شکایت خود را ثبت کنید.

برای این کار، دو مسیر رسمی وجود دارد:

1. مراجعه حضوری به اتحادیه مهمان‌پذیران استان و ارائه‌ی مدارک و نشانی دقیق خوابگاه. اتحادیه موظف است موضوع را بررسی و نتیجه را به اداره اماکن گزارش کند.

2. ثبت شکایت در اداره نظارت بر اماکن عمومی نیروی انتظامی (پلیس اماکن) که اختیار پلمب واحدهای غیرمجاز را دارد.

به‌عنوان نمونه:

• اتحادیه مهمان‌پذیران تهران: 📞 ۳۳۹۰۸۶۴۰
• اداره نظارت بر اماکن مشهد: 📞 ۳۸۵۴۸۵۰۰
• اتحادیه هتلداران اصفهان: 📞 ۳۲۲۲۴۸۰۰

ثبت گزارش در این نهادها معمولاً ظرف چند روز بررسی می‌شود و در صورت تأیید تخلف، خوابگاه متخلف پلمب یا جریمه خواهد شد. پیگیری از این مسیر قانونی و مستند، مؤثرترین راه برای متوقف‌کردن فعالیت خوابگاه‌های غیرمجاز است.

نکات مهم قبل از ثبت شکایت از خوابگاه غیرمجاز

پیش از آنکه شکایت خود را از یک خوابگاه غیرمجاز ثبت کنید، ضروری است چند نکته‌ی کلیدی را رعایت کنید تا شکایت شما مؤثر، قابل‌پیگیری و مستند باشد. بسیاری از پرونده‌ها به دلیل نقص در اطلاعات یا نداشتن مدارک معتبر، در همان مراحل اولیه متوقف می‌شوند. آماده‌سازی درست، روند بررسی را کوتاه‌تر و احتمال رسیدگی موفق را بیشتر می‌کند.

نخستین نکته، داشتن مستندات قابل استناد است. هرگونه رسید پرداخت، قرارداد اجاره، پیامک یا مکاتبه‌ای که در آن مبلغ یا شرایط اقامت ذکر شده باشد، باید نگهداری شود. حتی اگر قرارداد رسمی وجود ندارد، یک رسید دستی با امضا یا اثرانگشت مدیر خوابگاه می‌تواند مدرک محسوب شود.

دوم، ثبت آدرس دقیق خوابگاه اهمیت زیادی دارد. باید نام خیابان، کوچه، پلاک و حتی طبقه یا واحد مشخص باشد تا بازرسان بتوانند محل مورد نظر را بدون ابهام پیدا کنند. گزارش‌هایی که اطلاعات ناقص دارند، معمولاً قابلیت پیگیری ندارند.

سوم، در صورتی که سایر ساکنان نیز از همان خوابگاه ناراضی‌اند، بهتر است شکایت گروهی تنظیم شود. گزارش جمعی از چند نفر معمولاً اثرگذاری بیشتری دارد.

چهارم، اگر در حین یا پس از شکایت با تهدید یا رفتار خشونت‌آمیز از سوی مدیر خوابگاه مواجه شدید، بدون تأخیر با پلیس ۱۱۰ تماس بگیرید و گزارش رسمی بگیرید.

در نهایت، از هرگونه درگیری یا اقدام شخصی خودداری کنید. پلمب، اخطار یا بررسی تخلف فقط در صلاحیت مراجع قانونی مانند پلیس اماکن و وزارت علوم است. رعایت این نکات ساده، شکایت شما را حرفه‌ای‌تر و نتیجه‌بخش‌تر خواهد کرد.